Projekt edukacyjno-plastyczny „Dzieje Żywca w obrazach”
W czerwcu 2021 roku w zrealizowaliśmy projekt plastyczno-edukacyjny zatytułowany "Dzieje Żywca w obrazach", który polegał na wykonaniu prac różnymi technikami (rysunek, kolorowanka, wyklejanki, kolaż), których motywem były wydarzenia oraz słynne osoby związane z Żywiecczyzną. Skupiliśmy się na miejscach, które znamy (kościół, zamek, park, rynek), ale poznaliśmy także te, które juz nie istnieją (osada na Grojcu, Stary Żywiec).
Tego typu projekt jest okazja, by wykonać prace plastyczne, ale także dowiedzieć sie jak dawniej żyli ludzie, jak sie ubierali, czym się zajmowali, w jaki sposób zmieniało się miasto i okolica.
Poznajemy najważniejsze miejsca naszego regionu (zamki, kościoły, fabryki), ale także zwyczaje i życie codzienne mieszkańców dawnego Żywca. Możemy zaobserwować różnicę pomiędzy naszym życiem a czasami, które odeszły.
Inspirowaliśmy się dawnymi zdjęciami Żywca, rysunkami, obrazami słynnych ludzi zwiążanych z miastem ale duża część prac była swobodną inwencją i "puszczaniem" wodzów fantazji 🙂 Odkrywaliśmy rzeczy nowe i po swojemu stworzyliśmy historię naszego regionu 🙂
Autorami prac plastycznych są: Agnieszka Adamek, Małgorzata Habzda, Żaneta Nawrocka, Joanna Gołuch, Halina Pierlak, Izabela Łysień 🙂
tekst: Robert Słonka
Spójrzcie jak powstawały obrazy do cyklu "Dzieje Żywca w obrazach", oraz poznajcie namalowaną oraz opisaną historię naszego regionu 🙂
DZIEJE ŻYWCA W OBRAZACH
Najdawniejsze ślady obecności człowieka w Kotlinie Żywieckiej znajdują się na Górze Grojec (612 m.n.p.m.), która położona jest w samym centrum tego rozległego obniżenia beskidzkiego, u zbiegu dwóch głównych rzek: Soły i Koszarawy.
Badania archeologiczne potwierdziły istnienie osady z ok.VI-IV w.p.n.e., oraz z okresu wpływów Imperium Rzymskiego (III w.p.n.e. do I w.ne.). Prawdopodobnie byli to Celtowie z plemienia Kotynów.
Budowali oni wyżynne osady w północnej Słowacji, a w polskich Beskidach osiedlili się na Grojcu oraz w Podegrodziu w Kotlinie Sądeckiej.
Po ustaniu życia na Grojcu, w tej części Karpat zapada trwająca niemal tysiąc lat osadnicza cisza.
W okresie formowania się państwa piastowskiego obecna Żywiecczyzna była dzikim terenem pogranicznym pomiędzy śląskim plemionem Gołęszyców, a plemieniem Wiślan.
Żywiec został objęty akcją kolonizacyjną prowadzona przez Piastów Cieszyńskich (później oświęcimskich) a jego prawdopodobnym założycielem był Mieszko I Cieszyński. Miasteczko powstało pod koniec XIII wieku w miejscu, gdzie obecnie znajduje się Jezioro Żywieckie.
Pierwsza wzmianka o osadzie w Kotlinie Żywieckiej (zwanej później Starym Żywcem) pochodzi ze Spisu Świętopietrza Diecezji Krakowskiej gdzie wymieniona jest "parochia ecclesie de Ziwicz", czyli żywiecka parafia, która istniała już w 1308 r. a jej pleban nazywał się Engbertus.
Na pewno było to drewniane miasteczko leżące na prawym brzegu Soły, którego centralnym miejscem był kościół pw. Wszystkich Świętych.
Na początku XIV wieku Żywiec liczył sobie około 400 mieszkańców, którzy zajmowali się karczowaniem lasu, rybołóstwem, chodowlą zwierząt, rzemiosłem, uprawą roli, oraz handlem.
Przełom XIV i XV wieku przyniósł najważniejszą zmianę w funkcjonowaniu osady, bowiem część mieszkańców Żywca – jak zanotował kronikarz żywiecki Andrzej Komoniecki - zdesperowanych ciągłymi wylewami rzeki Soły postanowiło przenieść się wraz z rodzinami na nowe miejsce.
Wybór padł na tereny położone kilka kilometrów dalej na południe (obecna dzielnica Rudza), a w miejscu tym wybudowano murowany kościół pw. Św. Krzyża (konsekrowany w 1428 roku przez biskupa Jarosława), oraz drewniane domy w układzie placowym.
Do około 1450 roku miasto należało do Piastów, później zostało sprzedane przedstawicielom innych rodów.
W 1452 roku władali nim Włodek i Katarzyna Skrzyńscy herbu Łabędź, oraz ich synowie Włodek i Borzywoj. Kronikarze przekazali, że ich działalność w dolinie Soły miała charakter rozbójniczy. Z zamku na górze Grojec napadali na węgierskich kupców. Aby zapobiec dalszemu grabieniu na Żywiecczyźnie, oraz zapanować nad granicznym terenem, wojska królewskie Kazimierza Jagiellończyka i Piotra Komorowskiego żupana Orawy i Liptowa podjęły akcję zbrojną, która doprowadziła do usunięcia Skrzyńskich z Żywiecczyzny.
Piotr Komorowski otrzymał od króla Żywiec w 1467 roku za zasługi w walce ze Skrzyńskimi i przez kolejne lata ród Komorowskich herbu Korczak władał Żywiecczyzną.
Kolejną fazą w rozwoju miasta w drugiej połowie XV wieku było przeniesienie osady na nowe miejsce, czyli wytyczono obecny rynek, wybudowany nowy kościół (dziesiejsza konkatedra pw.NNMP), oraz przebudowano zamek (Stary Zamek w Żywcu).
W XVI wieku dzięki wysokim funkcjom jakie Komorowscy pełnili na dworze królewskim Żywiec potężniał i zmieniał swe oblicze. Na wzór Wawelu przebudowano dziedziniec żywieckiego zamku, wybudowano rodową kryptę Komorowskich na wzór kaplicy zygmuntowskiej oraz renesansową wieżę koscioła farnego. Mieszczanie żyli spokojnie i dostatnio.
Do ważnych zmian zaszło na terenach górskich „Państwa Żywieckiego”, bowiem od końca XV wieku zaczęli pojawiać się Wołosi, czyli pasterze pochodzenia rumuńskiego wędrujący Łukiem Karpat, których gospodarka opierała się głównie o wypas owiec. Tam, gdzie docierali powstawały wsie „na prawie wołoskim”, przynoszące określone dochody właścicielom, oraz dające utrzymanie miejscowej ludności. Powstała barwna kultura górali żywieckich (zwyczaje, stroje, gwara, muzyka), która jest częścią góralszczyzny Karpat.
Ostatnim właścicielem Żywiecczyzny z rodu Komorowskich był znany z hulaszczego trybu życia Mikołaj, który sprzedał posiadłości żywieckie królowej Konstancji, żonie Zygmunta III Wazy. Po śmierci królowej majątek przeszedł na jej synów, a od 1655 roku jedynym właścicielem stał się król Jan II Kazimierz Waza, który w Żywcu gościł trzykrotnie.
Za jego rządów doszło do wojen na terenie Rzeczpospolitej, a na Żywiecczyźnie największe nasilenie krwawych wydarzeń miało miejsce podczas „potopu szwedzkiego”.
Podczas swego ostatniego pobytu w Żywcu monarcha został uleczony cudowną wodą tryskającą ze źródła św. Wita i w miejscu, gdzie znajdowało się cudowne źródełko polecil wybudować kapliczkę (Kaplica św Wita).
W 1678 roku stolnik koronny Jan Wielopolski zadeklarował chęć zakupu Żywiecczyzny za kwotę 600.000 zł. i w ciągu następnych lat doszło do sfinalizowania transakcji. W początkowym okresie władania Żywiecczyzną Wielopolscy herbu Starykoń wykazywali zainteresowanie rozwojem swej posiadłości, czego przykładem są inwestycje w mieście z pierwszej połowy XVIII wieku takie jak odbudowa kościoła parafialnego po pożarze, założenie ogrodu włoskiego (Domek Chiński), oraz przebudowa zamku.
Na początku XIX wieku majątek Wielopolskich, oraz pozostałe ziemie żywieckie sukcesywnie przechodzą w ręce Habsburgów. Początkowo ziemie skupywał Książę Cieszyński Albert Sasko-Cieszyński, który następnie przekazał je swojemu bratankowi, synowi cesarza Leopolda II - Karolowi Ludwikowi Habsburg, który nabywał kolejne obszary Żywiecczyzny. Spłonął drewniany żywiecki rynek, a nowe budynki powstały murowane, wśród nich wyróżniał się nowy Ratusz. W tym czasie po drugiej stronie rzeki Soły rozwijało się Zabłocie, dzielnica gdzie osiedlali się wyznawcy Mojżesza (powstały duże zakłady przemysłowe, synagoga, dworzec kolejowy). Mieszczanie żywieccy z dumą przywdziewają swoje "stroje paradne", które zakładane są tylko na specjalne okazje (kościelne, państwowe i miejskie).
Kolejnym właścicielem dóbr żywieckich został Albrecht Fryderyk Habsburg, który zapisał się jako dobry gospodarz i inicjator wielu inwestycji w regionie (min. Arcyksiążęcy Browar na Pawlusiu, Huta Fryderyka w Sporyszu).
W 1895 roku w wybudowanym Nowym Zamku w Żywcu zamieszkał Karol Stefan, który zauroczony Żywiecczyzną związał z nią losy swej rodziny.
Żywieccy Habsburgowie czuli się mocno związani z polską ziemią. Przyjęli polskie obywatelstwo, na zamku mówiło się w języku polskim, na ścianach wisiały obrazy Fałata, Kossaka i Axentowicza, a w salach rozbrzmiewała muzyka Fryderyka Chopina.
W 1923 roku urodziła się w Żywcu Maria Krystyna Habsburg, ostatnia dziedziczka rodu żywieckich Habsburgów.
Gdy wybuchła druga wojna światowa Niemcy przejąli cały majątek, gdyż Karol Olbracht nie wyrzekł sie polskości. Maria Krystyna po wojnie została zmuszona przez władze do opuszczenia kraju i swoje życie spędziła poza Polską (mieszkała w Szwecji i Szwajcarii).W latach 90-tych odzyskała polskie obywatelstwo i na zaproszenie władz miasta wróciła do rodzinnego Żywca. Zamieszkała w pomieszczeniach Nowego Zamku i bardzo aktywnie uczestniczyła w życiu kulturalnym miasta. Odeszła w 2012 roku i pochowana została w Konkatedrze pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w rodzinnym grobowcu.
Na tym kończy sie historia Żywca związana z wielkimi rodami 🙂